Küçük Kara Balık

Çille gecesinde, on iki bin yavru balıkla birlikte dinledik Küçük Kara Balık'ın masalını. 

Diyordu ki: " Gerçekten de yaşamak, küçücük bir yerde sürekli dolaşarak yaşlanıp başka bir şey yapmamak mıdır? Dünyada başka türlü yaşamak mümkün değil midir?"

Yaşamın bütününü kendi küçük kozasından ibaret sanan bir tırtıl gibi, keşfetmenin büyüsüne inancını yitirmişlerin dünyasında Küçük Kara Balık.

Bilmediğinden korkar ya insan? Bilmek ve kontrol altında tutmak ister ya hani?

Kimse söylemesin ister, öteki dünyaların varlığını.

"Bir kaşık suda" boğuverir,

Onu da yapamazsa kovuverir ya.

Tüm bunlar Küçük Kara Balık'a  vız gelir.

O, cesaretiyle tüm yolculukların üstesinden gelir.

Küçükler için olduğu kadar büyükler için de, bir felsefe ve özgürlük yolculuğu Küçük Kara Balık.

Öyle ki, belki de çocuklardan çoktur yetişkin müptelası.

Dünyaca ünlü İranlı yazar Samed Behrengi'nin birçok dile çevrilip dünya çocuklarınca tanınan eseri, Türkiye'de bir dönem yasaklı kitaplar listesindeymiş. İran'da ise hala o listede olduğunu okudum.

Buna ne kadar şaşırmış olsam da devrimci ve sorgulayıcı minik bir balığın "düzen muhafızı" mukdedirlerce pek hoş karşılanmamış olmasını anlıyorum.

Küçükler için sağlam bir felsefeye giriş kitabı sayılabilecek Küçük Kara Balık'ın bazı ebeveynleri ürküttüğünü de gözlemledim.

Öyle ya!

Eğer başka dünyaların var olabileceğine inanırsanız..kabul ettiğiniz hayatı sorgulamanız gerekir. Rutininiz bozulur, sürprizlerle dolu, tahmin edilemez bir süreçte ayağınızın altındaki zemini ararken bulursunuz kendinizi. 

Doğru şeyleri yapma sorumluluğunu, bizzat siz almak zorunda hissedersiniz küfenize..

İnanç, neşeyle birlikte sorumluluk da getirir.

Ama iskeleti çürümüş koltukların döşemelerini yeni değiştirdiyseniz, onları atmaya kıyamazsınız işte!

O zaman sizi seslendirir Küçük Kara Balık'ın annesi telaşla:

" Çocuğum! Aklını mı kaçırdın? Dünya! Dünya! Dünya da ne demekmiş? Dünya, bizim bulunduğumuz yer işte. Yaşamak ise bizim yaşadığımız gibi"

"Ne günlere kaldık! Artık çocuklar annelerine akıl öğretmek istiyorlar"

Samed Behrengi, zor bir çocukluğun meyvelerini edebiyatla vermiş büyük bir yazar.

Diyor ki kendisini anlatırken: 

"Mantar olarak doğmadım anasız babasız ama mantar gibi büyüdüm. Fakat mantar gibi çökmedim. Nerede nem varsa emdim, bana su veren olmadı. Ben büyüdüm ve Azerbaycan köylerinin öğretmeni oldum."

29 yaşında "bir kaşık suda" boğulan bilge salyangoz gibi Aras nehrinde boğularak öldürülen Behrengi, masallarıyla döneminin şahlık düzenini açıkça eleştiriyor ve baskıya karşı çıkıyordu.

Küçük Kara Balık'ı iki ayrı baskıdan iki farklı tercümeyle okudum.

Can Çocuk basımı ve Haşim Hüsrevşahi çeviriyle oldukça fazla okuduktan sonra Behrengi'nin ailesine  telif hakları ödenmek suretiyle yapılmış nadide Nar Çocuk baskısının tercüme farklılığına alışmamız zaman aldı.

Ancak Nar Çocuk baskısına, bilhassa telif haklarına gösterdikleri hassasiyetin hürmetiyle çok fazla bağlandık.

Küçük Kara Balık'ı, Milad Salmani'nin akıcı çevirisi ve Necmettin Asma'nın keyifli resimlemesiyle muadilleri arasında görsel olarak da ön planda olan Nar Çocuk baskısından okumanızı öneririm.

Bir takipçinin sorusu üzerine: Küçük Kara Balık, nisbeten naif  vahşi yaşam belgesellerini izleyebilecek bir çocukta şiddet etkisini çok hissettirmeyecektir. Ancak 7 yaşında olup pamuklar içinde büyüyen ya da  sadece hassas bir kalbi olan bir çocuğu üzebilecektir.(Hiç üzülmesinler mi?) Yaş aralığı bu anlamda önemsizleşebilir, çocuğunuzu en iyi siz tanırsınız.
Yukarıda ifade ettiğim gibi, salyangozun balıklarca boğularak öldürülme detayı bir tarafa, bitkilerin dikeninden elde edilen hançeriyle kendini kurtaran Küçük Kara Balık, meşru müdafaayla can yakıyor.
 4,5 yaşından beri şiddet içeren sözcükleri yumuşatarak okuyorum oğluma. Arzu ederseniz siz de öyle yapabilirsiniz.

Küçük Kara Balık

Yazan, Samed Behrengi

Resimleyen, Necmettin Asma

Çeviren, Milad Salmani

Nar Çocuk

7+ ve her yaşa!